Szlak pieszy

Wzgórz Świętojańskich – 28 km (w całości w granicach PKPK), czerwony. Rozpoczyna się w niewielkiej, malowniczo położonej miejscowości Sokole. Dalej trasa przebiega obok leśniczówki Świniobród, poprzez Popówkę, Downiewo, Królowy Most, Górę Świętego Jana, Cieliczankę, a kończy w Supraślu. W miejscu leśniczówki Świniobród istniała niegdyś śródleśna osada z młynem, należąca do dóbr Waliły. Dzisiaj widoczne jest jedynie miejsce w którym stał młyn. Rozległe stawy to dawny system spiętrzenia wód rzeki Świniobródka. Popówka, to miejsce po spacyfikowanej 3 lipca 1943 roku przez Niemców wsi. Za pomoc udzieloną partyzantom 35 mieszkańców Popówki, w tym kobiety, starców i dzieci przewieziono do Gródka i po torturach rozstrzelano. Na miejscu spalonej wsi znajduje się pomnik. Wieś Downiewo powstała w XVII wieku w czasie końcowej kolonizacji Puszczy Gródeckiej. Znajduje się tu kilka ciekawych starych krzyży przydrożnych. Królowy Most nad rzeką Płoską, u podnóża Wzgórz Świętojańskich, dziś jest wsią letniskową. Założony w XVII wieku majątek zwany Janopolem lub Annopolem był własnością Radziwiłłów, Sakowiczów, Małachowskich. Obecna nazwa, będąca w użyciu od końca XIX wieku nawiązuje do legendy według której w ciągu jednej nocy zbudowano most na rzece Płosce podczas przejazdu króla Zygmunta Augusta traktem do Wołkowyska. We wsi warto obejrzeć pochodzącą z 1840 roku kaplicę pw. św. Anny oraz cerkiew pod tym samym wezwaniem, wybudowaną w latach 1904-1928. Wewnątrz znajduje się piękny ikonostas przeniesiony w latach 20-tych z cerkwi w Grodnie. Najwyższym szczytem Wzgórz Świętojańskich jest góra św. Jana (214 m. n.p.m.). Dzieli ona doliny rzeki Supraśli i Płoski. Znajduje się tu głaz z tablicą pamiątkową oraz stara sosna z krzyżem – symboliczne miejsce kaźni powstańców z 1863 r. Na 20-tym km szlaku, nad czystą leśną rzeką Płoską, będącą lewym dopływem Supraśli zbudowano drewniany most. Półtoraczka – to umowna nazwa tego miejsca. U ujścia Starzynki (zwanej też Cieliczanką) do Supraśli leży niewielka wieś Cieliczanka. Jest ona już wymieniana w dokumentach z 1533 roku. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od leniwego w tym miejscu nurtu rzeki Supraśl lub wypasanych na łąkach cieląt. Obok wsi powstaje kolonia domków letniskowych.

Rozpoczyna się w Czarnej Białostockiej, na stacji PKP, skąd podąża w kierunku dzielnicy Buksztel, będącą dawniej samodzielną wsią. Dalej prowadzi obok samotnych zabudowań gajówki Czeremcha, poprzez Ożynnik, obok leśniczówki Podjałówka i osadę Podsupraśl, aż w końcu do Supraśla. Prawie w całości trasa prowadzi poprzez atrakcyjne tereny leśne. Częściowo przebiega przez rezerwat przyrody Jałówka, w którym podziwiać można zachowany w naturalnym stanie fragment Puszczy Knyszyńskiej, w tym porośniętą borealnym grądem dolinę strumienia Jałówki. Liczne wzniesienia morenowe o dosyć stromych stokach czynią wędrówkę bardzo atrakcyjną

Witolda Sławińskiego – 23 km (w granicach PKPK – 23 km), zielony.
Rozpoczyna się w Czarnej Białostockiej na przystanku PKS, naprzeciw dworca PKP. Dalej prowadzi poprzez Czarną Wieś Kościelną, będącą ośrodkiem sztuki ludowej, Klimki, Wólkę Ratowiecką, a następnie dociera do Kol. Ratowiec. Tutaj na Czarnej Rzeczce można obejrzeć drewniany młyn. Kolejne miejscowości na szlaku to: Czarny Blok, Wólka Przedmieście, Katrynka, Jurowce. Jest to szlak typowo puszczański, prezentujący najciekawsze fragmenty boru i różne typy siedlisk leśnych.

Tatarski Mały – 19 km (w granicach PKPK – 7,8 km), niebieski.
Prowadzi wschodnimi połaciami Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Rozpoczyna się w Kruszynianach, a następnie prowadzi przez Józefowo, Królowe Stojło
do miejscowości Waliły Stacja. Jest on bardzo ciekawy krajobrazowo oraz krajoznawczo. Łączy miejscowości związane historycznie z osadnictwem tatarskim na północnym Podlasiu i wsławione wydarzeniami powstania styczniowego.

Tatarski Duży – 57 km (w granicach PKPK – 28 km), zielony.
Trasa prowadzi przez dawne dobra królewskie w ekonomii grodzieńskiej. Rozpoczyna się w Kruszynianach i przebiega przez następujące miejscowości: Sanniki, Szaciły, Nietupę, Górany, Świdziałówkę Nową, Borsukowiznę, Sosnowik, Talkowszycznę, Wierzchlesie, Kamionkę Starą, Bobrowniki, Bohoniki, Szyszki, Bufałowo. Trasa kończy się w Sokółce. Na tych terenach Jan III Sobieski w 1679 roku osadził Tatarów. Na trasie znajdują się dwa najstarsze ośrodki muzułmańskie w Polsce, tj. Kruszyniany i Bohoniki. Szlak wzbogacają ciekawe krajobrazy Wzgórz Sokólskich oraz fragmenty wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej.

Śladami Powstania Styczniowego – 49 km (w granicach PKPK – 37 km), czerwony.
Nazwa szlaku wywodzi się od ostatniego powstania narodowego, ponieważ kompleks puszczy był schronieniem dla licznych oddziałów zbrojnych powstańców. Pamiątkami
z tamtych czasów są Uroczysko Chomontowszczyzna i liczne kapliczki na tzw. świętych sosnach. Szlak rozpoczyna się w Sokółce, a dalej prowadzi przez Zwiastowszczyznę, Igryły, Wysokie Laski, Planteczkę i Lipinę, przecinając rezerwat Międzyrzecze dociera do wsi Woronicza i szosą do Kopnej Góry. Kierując się na południowy wschód dociera do Lipowego Mostu, a następnie do rezerwatu Góra Pieszczana. Następnie kierując się na południe, poprzez Uroczysko Chomontowszczyzna dochodzi do punktu docelowego – Waliły Stacja.

Świętej Wody — 27, 5 km (w granicach PKPK – 20,4 km), niebieski.
Rozpoczyna się w Białymstoku, a następnie prowadzi przez Nowodworce. Wasilków, Świętą Wodę oraz malowniczo położone wsie: Dąbrówka i Studzianki dociera do Supraśla. Szlak ten posiada walory trasy spacerowej w pobliżu Białegostoku. Jednocześnie łączy miasto z atrakcyjnymi historycznie i krajobrazowo miejscowościami. Dogodne połączenie komunikacyjne (PKS) pozwala na pokonanie trasy etapowo.

Skrajem Puszczy Knyszyńskiej – 56 km (w granicach PKPK – 20,6 km), żółty
Rozpoczyna się w Wierobiach, wsi założonej w XVI w. w czasie kolonizacji Puszczy Jałowieckiej, jako osada rodu Worobiejów. Kolejne XVI wieczne osady na szlaku to: Zubki, Świsłoczany, Mostowlany (znajduje się tu ciekawa drewniana cerkiew pw. św. Jana Teologa z 1862 r.), Zubry, Kol. Bielewicze i Straszewo. Największa miejscowość na trasie to Gródek. Prawa miejskie otrzymał Gródek na początku XVI wieku. W XV wieku był siedzibą rodu Chodkiewiczów, następnie należał do Paców, Sapiehów i Radziwiłłów. W XIX wieku utracił prawa miejskie. Obecnie jest dużą wsią gminną. Około 500 metrów za Gródkiem szlak zagłębia się w sosnowe lasy i po kilku kilometrach dociera do Dzierniakowa – wsi położonej na śródleśnej polanie, nad strumieniem Dzierniakówka. Następny odcinek prowadzi leśną drogą do niewielkiej wsi o nazwie Sokole. Dalej przez Słomiankę, Zajezierce, Kamionkę, Henrykowo dociera do Sobolewa. Wieś ta została założona przez Sobolewskich około 1480 roku. Powstały obok niej folwark należał do znanego arianina Samuela Przypowskiego

Puszczański — 30 km (w granicach PKPK – 23 km), czerwony.
Jest to szlak w 70% przebiegający drogami leśnymi Puszczy Knyszyńskiej. Rozpoczyna się w Czarnej Białostockiej, a następnie prowadzi m.in. przez ciekawe drzewostany liściaste (grądy) w rezerwacie Jesionowe Góry. Kolejnym punktem wędrówki jest Wilcza Jama. Jest to osada złożona zaledwie z kilku domostw i leśniczówki, położona na granicy Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Dalej szlak wiedzie w otulinie parku obok samotnych zabudowań leśniczówek Jesienicha i Lebiedzin, by dotrzeć do Kumiałki. Jest to mała wieś na granicy Puszczy Knyszyńskiej, leżąca nad rzeką o tej samej nazwie. Końcowy etap szlaku to miejscowości z warsztatami twórców ludowych: Wasilówka, Marchelówka i Janów. Na szlaku można obejrzeć stare (około 100-letnie) jesiony.

Napoleoński – 36 km (w granicach PKPK – 29 km), niebieski.
Jego nazwa związana jest z historycznym Traktem Napoleońskim z 1812 roku.
W rzeczywistości prowadzi nim zaledwie 5 km. Szlak łączy Puszczę Knyszyńską
z obszarem chronionego krajobrazu Wzgórza Sokólskie. Pierwszym etapem podróży są Krynki. Dalej szlak biegnie poprzez Świdziałówkę Nową, rezerwat Pieszczana Góra, Nowosiółki, Królowy Most, obok leśniczówki w Kozim Lesie. Końcowy etap to Żednia.

Królowej Bony – 75,5 km (w granicach PKPK – 55,3 km), niebieski.
Szlak rozpoczyna się w Tykocinie – starym mazowieckim grodzie z XI w., położonym nad Narwią. Najciekawsze zabytki tego miasta to: kościół św. Trójcy z 1749 r., pomnik Stefana Czarneckiego z 1763 r., Kaplica rodzinna Glogerów, alumnat z 1638 r. – dom żołnierzy weteranów ufundowany przez K. Wiesiołkowskiego, synagoga z 1642 r. oraz ruiny zniszczonego zamku, który aktualnie jest rekonstruowany. Dalej szlak prowadzi przez wsie: Górę i Krypno do Knyszyna Zamku, miejsca dawnego dworu królewskiego. Po drugiej wojnie światowej znajdował się tu PGR. Do dzisiaj pozostały stawy hodowlane. Kolejnym etapem trasy jest Knyszyn, założony z inicjatywy Królowej Bony i Aleksandra Chodkiewicza nad rzeką Jaskranką. Prawa miejskie nadał Knyszynowi w 1568 r., mający tu swoją rezydencję, król Zygmunt August. Miasto w późniejszym okresie było własnością m.in.: Orsettich, Czapskich, Radziwiłłów i Raczyńskich. Najciekawsze zabytki to: XVI-wieczny układ przestrzenny miasta, kościół pw. św. Jana Ewangelisty z 1601 roku, XVII-wieczny drewniany lamus, stare cmentarze: ewangelicki, prawosławny, katolicki i żydowski oraz położony na północ od miasta jeden z pierwszych w Polsce sztucznych zbiorników wodnych – powstałe w XVI w. jezioro Zygmunta Augusta (zwane też jeziorem Czechowskim). Kolejne miejscowości, przez które prowadzi szlak to: Poniklica – wieś
na skraju Puszczy Knyszyńskiej, położone wśród lasów Grądy Mierestki oraz pochodzący
z 1808 r. Kopisk. W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody Krzemianka. Dalej, kierując się na wschód malowniczymi leśnymi drogami, trasa dociera do Karczmiska, a następnie do dużej osady, założonej w XVIII w. na granicy Korony i Litwy, zwanej Czarna Wieś Kościelna. Jest to jeden z ośrodków sztuki ludowej (garncarstwo, kowalstwo). Następnie znaki prowadzą do powstałego w latach siedemdziesiątych w Puszczy Knyszyńskiej zbiornika przeciwpożarowego Czapielówka (pełni on rolę obiektu rekreacyjnego),
a następnie do jednego z najmłodszych ośrodków miejskich województwa podlaskiego – Czarnej Białostockiej. Poprzez Buksztel trasa zmierza do rezerwatu przyrody Budzisk, następnie do Dworzyska, rezerwatu Międzyrzecze i wsi Woronicze. Trasa kończy się
w Kopnej Górze, gdzie kolejną atrakcją przyrodniczą jest arboretum.

Do Góran – 14,8 km (w granicach PKPK – 13,8 km), żółty.
Szlak prowadzi ze wsi Waliły Stacja do wsi Górany i wiedzie leśnym duktem Nadleśnictwa Waliły, początkowo wraz ze szlakami czerwonym i niebieskim. Szlak uznawany jest za łatwy turystycznie. Istnieje możliwość przejazdu trasy rowerem lub konno.

Dawnego Pogranicza – 50 km (w granicach PKPK – 35,6 km), żółty
Trasa biegnie północnym skrajem Puszczy Knyszyńskiej, poprzez tereny dawnego pogranicza między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. Przebiegając przez szereg malowniczo położonych osad łączy ze sobą dwa historyczne miasta: Knyszyn i Sokółkę. Trasa rozpoczyna się w Knyszynie. W odległości ok. 2 km od miasta położona jest Góra Królowej Bony, na której znajduje się punkt widokowy. Kolejne miejscowości na szlaku to: Poniklica, Nowiny Kasjerskie, Łękobudy, Brzozówka Folwarczna, Wojtachy, Brzozówki: Ziemiańska i Strzelecka, Łapczyn, Zamczysk i Niemczyn. Na tym odcinku szlak urozmaicony jest różnorodnymi formami krajobrazowymi. Wije się on leśnymi i polnymi drogami, wśród pól, łąk, lasów i zagajników, biegnąc na przemian w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej, otulinie lub w niewielkich fragmentach wykraczając poza nią. Szlak urozmaicają liczne przydrożne drewniane i murowane kapliczki oraz stare krzyże. Na ponad dziesięciokilometrowym odcinku między Niemczynem a Wilczą Jamą trasa w całości przebiega przez teren parku. Dalej, przez otulinę, malowniczymi, polnymi drogami prowadzi przez stare wsie: Stara Rozedranka, Solanka, Bachmatówka, gdzie zachowała się tradycyjna drewniana zabudowa. Końcowym etapem podróży jest Sokółka.

Borami Dorzecza Supraśli – 36,5 km (w granicach PKPK – 33 km), zielony. Rozpoczyna się w Kopnej Górze, prowadzi poprzez Łaźnie, Surażkowo, Konne, Krzemienne, Podsupraśl, Supraśl, rezerwat Krasne, obok stawu Komosa i leśniczówki Zielona, a następnie zmierza do Grabówki. Jest to trasa ciekawa krajobrazowo, prowadzi m.in. przez Supraśl – centrum turystyczne Puszczy Knyszyńskiej i skupisko zabytków XVI-XIX wiecznych. Piękne bory sosnowo- świerkowe w dorzeczu Supraśli oraz mocno pofałdowany teren w okolicach Krzemiennego to największe atuty tego szlaku.